Wpływ urządzeń cyfrowych na rozwój dzieci w wieku przedszkolnym
W ostatnich latach obserwuje się dynamiczny wzrost dostępności i użycia urządzeń cyfrowych, takich jak smartfony, tablety czy komputery, wśród dzieci w wieku przedszkolnym (3–6 lat). Okres ten jest kluczowy dla rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego dziecka. Dlatego istotne jest zrozumienie, w jaki sposób interakcja z technologią wpływa na te aspekty rozwoju.
Rozwój poznawczy
W literaturze naukowej istnieją dowody sugerujące, że nadmierne korzystanie z urządzeń cyfrowych może wpływać na rozwój funkcji wykonawczych u dzieci. Funkcje te obejmują umiejętności takie jak planowanie, kontrola uwagi czy pamięć robocza. Badania wskazują, że dzieci spędzające dużo czasu przed ekranem mogą wykazywać trudności w koncentracji oraz w przetwarzaniu informacji. Ponadto, interakcje z urządzeniami cyfrowymi mogą zastępować tradycyjne formy zabawy, które są kluczowe dla rozwijania kreatywności i myślenia abstrakcyjnego.
Rozwój językowy
Ekspozycja na urządzenia cyfrowe może wpływać na rozwój językowy dzieci. Badania sugerują, że dzieci spędzające więcej czasu przed ekranem mogą doświadczać opóźnień w rozwoju mowy. Brak bezpośrednich interakcji z dorosłymi i rówieśnikami ogranicza możliwości nauki języka poprzez dialog i naśladowanie. Ponadto, treści prezentowane na urządzeniach cyfrowych nie zawsze są dostosowane do wieku dziecka, co może prowadzić do ekspozycji na nieodpowiednie wzorce językowe.
Rozwój społeczny i emocjonalny
Nadmierne korzystanie z technologii może wpływać na umiejętności społeczne i emocjonalne dzieci. Dzieci spędzające dużo czasu z urządzeniami cyfrowymi mogą mieć ograniczone możliwości rozwijania empatii, komunikacji interpersonalnej, rozumienia emocji własnych i innych oraz regulacji emocji. Brak fizycznych interakcji z rówieśnikami może prowadzić do trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych. Ponadto, niektóre badania wskazują na związek między nadmiernym korzystaniem z technologii a występowaniem problemów behawioralnych, takich jak impulsywność czy agresja.
Rozwój fizyczny
Długotrwałe korzystanie z urządzeń cyfrowych wiąże się z siedzącym trybem życia, co może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak otyłość czy zaburzenia postawy. Ponadto, długotrwałe patrzenie na ekran może powodować zmęczenie wzroku oraz problemy ze snem, zwłaszcza jeśli urządzenia są używane przed snem.
Korzyści wynikające z używania urządzeń cyfrowych przez dzieci
Mimo licznych zagrożeń, odpowiednio dawkowane i kontrolowane korzystanie z urządzeń cyfrowych może wspierać rozwój dziecka w wielu obszarach. Nowoczesne technologie dostarczają interaktywnych narzędzi edukacyjnych, które mogą wspomagać rozwój poznawczy, językowy oraz umiejętności logicznego myślenia. Aplikacje edukacyjne oraz programy dostosowane do wieku dziecka pomagają w nauce liter, cyfr, języków obcych, a także rozwijają zdolności manualne i koordynację wzrokowo-ruchową.
Dzieci mogą również korzystać z zasobów cyfrowych w celu rozwijania kreatywności – programy do rysowania, edycji dźwięku czy tworzenia prostych animacji mogą pobudzać wyobraźnię i wspierać ekspresję artystyczną. Ponadto, w późniejszym wieku, technologie mogą sprzyjać nawiązywaniu relacji społecznych, zwłaszcza w przypadku dzieci, które mają ograniczone możliwości kontaktu z rówieśnikami, na przykład ze względu na miejsce zamieszkania czy problemy zdrowotne. Odpowiednio moderowane platformy komunikacyjne mogą pomóc w budowaniu umiejętności interpersonalnych i współpracy.
Niektóre badania wskazują także na pozytywny wpływ gier edukacyjnych na rozwój funkcji wykonawczych, takich jak planowanie, rozwiązywanie problemów i elastyczność poznawcza. Ważne jest jednak, aby korzystanie z technologii było równoważone aktywnościami ruchowymi i interakcjami społecznymi w świecie rzeczywistym.
Rekomendacje dla rodziców i opiekunów
Aby zminimalizować potencjalne negatywne skutki korzystania z technologii, zaleca się:
- Ograniczenie czasu ekranowego: Specjaliści zalecają, aby dzieci w wieku przedszkolnym spędzały maksymalnie 1 godzinę dziennie na korzystaniu z urządzeń cyfrowych.
- Wybór odpowiednich treści: Ważne jest, aby treści były edukacyjne, dostosowane do wieku dziecka i wspierały jego rozwój poznawczy oraz emocjonalny.
- Wspólne korzystanie z technologii: Rodzice powinni angażować się w aktywności cyfrowe razem z dziećmi, co pozwala na monitorowanie treści oraz promowanie interakcji społecznych.
- Promowanie aktywności fizycznej i społecznej: Zachęcanie dzieci do zabaw na świeżym powietrzu, uczestnictwa w zajęciach grupowych oraz interakcji z rówieśnikami.
- Unikanie traktowania telefonu jako rozwiązania na nudę lub uspokojenie: Warto uczyć dzieci radzenia sobie z nudą poprzez kreatywne zabawy, czytanie książek czy angażowanie się w różne formy aktywności. Należy zachęcać je do samodzielnej zabawy, rozmowy, czytania książek czy innych form relaksu, które wspierają jego rozwój emocjonalny i społeczny.
- Czytanie przed snem zamiast oglądania bajek: Wieczorna rutyna powinna sprzyjać wyciszeniu, dlatego lepiej czytać dziecku bajkę przed snem, co wspiera rozwój wyobraźni, koncentracji i więzi z rodzicem, niż pozwalać na oglądanie ekranów, które mogą utrudniać zasypianie.
Podsumowanie
Urządzenia cyfrowe stanowią integralną część współczesnego świata i oferują wiele korzyści edukacyjnych oraz rozrywkowych. Jednak ich nadmierne i niekontrolowane użycie może negatywnie wpływać na rozwój dzieci w wieku przedszkolnym. Kluczowe jest świadome i umiarkowane wprowadzanie technologii w życie dziecka, z jednoczesnym dbaniem o jego wszechstronny rozwój.
Agnieszka Frankowska
Psycholog
Źródła:
American Academy of Pediatrics. (2016). Media and young minds. Pediatrics, 138(5), e20162591
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Pyrzycach. (2024). Wpływ smartfonów i tabletów na zdrowie dzieci. Ministerstwo Zdrowia. https://www.gov.pl/web/psse-pyrzyce/wplyw-smartfonow-i-tabletow-na-zdrowie-dzieci
Girela-Serrano, B. M., Spiers, A. D. V., Ruotong, L., Gangadia, S., Toledano, M. B., & Di Simplicio, M. (2024). Impact of mobile phones and wireless devices use on children and adolescents' mental health: a systematic review. European child & adolescent psychiatry, 33(6), 1621–1651. https://doi.org/10.1007/s00787-022-02012-8
